Xôi ngũ sắc
Xôi là một món ăn rất quen thuộc trong những ngày đám, giỗ ở Việt Nam. Tuy nhiên có lại xôi lại là đặc sản vùng miền, không phải nơi nào cũng có. Đó chính là xôi ngũ sắc, đặc sản của vùng núi Tây Bắc, trong đó có Pù Luông Thanh Hóa.
Xôi có 5 màu: Trắng nguyên thuỷ của gạo nếp và các màu vàng, xanh, đỏ, tím. Các màu này tượng trưng cho: Sức khoẻ, tiền tài, hạnh phúc, môi trường sống, sự thuỷ chung. Mâm xôi ngũ sắc thường được bày ở trung tâm mâm cỗ. Các nắm xôi được bày bên nhau theo kiểu quần tụ hoặc xếp thành núi, xếp thành 5 cánh hoa ban bày trên lá cây (trước đây) hoặc kết đĩa vòng tròn (bây giờ).
Để làm được món xôi ngũ sắc ngon trước tiên việc chọn nguyên liệu cũng rất quan trọng. Gạo xôi phải là nếp Tan Lả (hay còn được gọi là gạo nếp Tú Lệ). Loại gạo nếp này sở dĩ được chọn làm xôi vì vừa thơm vừa dẻo và được đánh giá là loại gạo ngon nhất xứ rừng Tây Bắc. Bên cạnh đó, để có nồi xôi ngon nước đồ xôi phải là nước suối mới tạo cho gạo trong ngon hơn.
Sau khi đã chuẩn bị sẵn các nguyên liệu, bước tiếp theo trong cách làm món xôi ngũ sắc đó là tạo màu cho xôi. Đây là một trong những công đoạn quan trọng nhất và để tạo màu cho xôi sẽ lấy từ các củ và lá cây rừng. Trong đó các loại lá, củ sẽ được chọn lựa rất kỹ càng không non quá không già quá và tuyệt đối không được dập nát.
Màu đỏ là màu của gấc chín. Làm món xôi đen để thay màu tím, có thể dùng gạo nếp có hạt gạo màu đen giống như nếp cẩm.Làm món xôi vàng chỉ cần lấy củ nghệ già, giã nhỏ pha với nước ngâm gạo rồi đồ xôi là được.Còn màu xanh là từ lá dứa hoặc lá gừng.
Khi đồ xôi, căn cứ vào tính chất của lễ hội và số lượng xôi, người ta có thể đồ riêng từng loại màu hoặc đồ chung cả các màu trong một chõ xôi. Chõ xôi của người Thái làm bằng thân cây gỗ mềm, khoét rỗng ruột, đồ xôi vừa dẻo, vừa không nhão lại không bị nóng bỏng tay như đồ kim loại.
Bởi thế khi Pù Luông ngoài việc thưởng thức: cơm lam, măng rừng, cá nướng, thì đừng quên món ăn đặc trưng đó là xôi ngũ sắc. Bạn có thể thưởng thức với muối vừng hoặc ruốc hay ăn kèm với thịt gà luộc đều ngon mà còn cảm thấy ấm lòng.
